Mga kinahanglang mahibal-an bahin sa COVID-19

Mga kasagarang pangutana bahin sa COVID-19

1. Unsa ang COVID-19?

Ang COVID-19 usa ka makatakod nga sakit nga gikan sa bag-o ng klase sa coronavirus. Walay impormasyon bahin ani nga sakit hangtod adtong unang nigawas ni sa Wuhan, China adtong Disyembre 2019.

2. Unsa ang mga sintomas sa COVID-19?

• Hilanat 
• Pagkaluya sa lawas ug pamatig kakapoy 
• Ubo
• Paglisod sa ginhawa 

Pagtawag sa kinaduolan nga clinic o ospital para magpakonsulta kung makabati ka aning mga sintomas.

Pwede pud ka makabati ug:

• Sakit sa kalawasan
• Barado nga ilong
• Sip-on
• Paghubag sa tutunlan
• Pagkalibanga

Kasagaran dili isog ang mga sintomas ani ug abi lang nga simpleng trangkaso. Pwede ka matakdan nga dili makasinati aning mga sintomas.

3. Sa unsang pamaagi makatakod ang COVID-19?

• Tulo gikan sa ubo o hatsing sa taong naay COVID-19.
• Pag gunit sa mata, ilong ug baba human magunitan ang butang nga kontaminado ug laway o sip-on sa taong naay COVID-19.

4. Kinsa ang peligro matakdan ug mugrabe ang sakit? 

• Mga edaran
• Mga naay high blood pressure, sakit sa kasing-kasing o baga, kanser or diabetes

Mahimong magbantay bisan bata pa ug walay grabe nga sakit.

5. Aduna bay tambal sa COVID-19?

• Wala pay tambal nga napamatud-an nga makatabang malikayan o matambalan ang COVID-19. Dili girekomenda pag-tambal sa kaugalingon.
• Ang antibiotics kay panlaban batok sa bacterial infection dili sa virus.

6. Aduna bay bakuna para sa COVID-19?

Wala pa sa pagkakaron. Pagbisita lang sa ospital kung kinahanglan, labi na kung naa kay sintomas o sakit, ug tagai ug saktong pag-amuma ug suporta ang mga naay COVID-19.

 

Mga haka-haka bahin sa COVID-19

1. Pwedeng tambal sa COVID-19 ang saging ug ahos. Epektibo pud ang pagmumog ug tubig nga naay asin ug pag-inom ug inlimnong makahubog.

→ Dili tinood. Sumala sa WHO ug DOH, walay ebidensya nga makatambal kini sa virus ug wala pay bakuna o tambal ang COVID-19.

2. Epektibo nga panlaban sa virus ang hand dryers ug UV lamps.

→ Dili tinood. Mahimo hinoon ug hinungdan sa pagka-irita sa panit ang UV radiation. Mas epektibo gihapon ang paghugas sa mga kamot ug pag gamit ug rubbing alcohol.

3. Maligo gamit ang ininit tubig para dili matakdan ug COVID-19

→ Dili tinood. Bisan init o bugnaw ang inyong ipanligo, ang temperatura sa lawas naa ra gihapon sa 36.5°C hangtod 37°C. Kung sobra sa init ang imong ipangligo, pwedeng mapaso ang imong panit.

4. Mag spray ug rubbing alcohol o chlorine sa imong lawas o nasal spray sa imong ilong.

→ Dili tinood. Dili tambal sa virus ang pag spray sa lawas aning mga kemikal. Pwede pa makadaot ang chlorine sa mata ug sa baba. Gamiton lamang ang rubbing alcohol sa imong kamot.

5. Adunay duha ka Tsinong espiya nga nagpadala sa Wuhan ug coronavirus gikan sa usa ka research facility sa Canada.

→ Dili tinood. Walay “Tsinong espiya,” ug padayon ang mga eksperto sa pagpangita ug tambal batok sa COVID-19.

6. Ang pagkaon ug “bat soup” maoy hinungdan sa coronavirus.

→ Dili tinood. Ang nag-viral nga bidyo sa usa ka babaye nga nagkaon ug “bat soup” o sinabwan nga paniki kay gikan pa sa 2016 sa nasod sa Palau ug dili sa Wuhan. Walay ebidensiya ang CDC nga naay labot ang pagkaon sa paglakat sa coronavirus.

7. Dili molungtad ang virus sa Pilipinas kay init ang atong klima.

→ Dili kumpirmado. Walay gipatik nga ebidensiya ang WHO bahin ani. Atong sundon ang giya sa atong mga eksperto sama sa DOH ug WHO, ug magpadayon nga mag-amping.

 

Hustong pagpanlimpyo sa balay

Pagpanlimpyo: pagtangtang sa mikrobyo ug hugaw. Dili man mawala tanang mikrobyo, atong malikayan ang pagkalat sa impeksyon.

• Hinlui ang mga lamesa, door knob, switch sa suga, mga hawiranan, kasilyas, gripo ug lababo.
• Pag gamit ug sabon ug tubig sa pagpanlimpyo ayha mag-disinfect.
• Para sa mga carpet, hiposa ang kalat ug paggamit ug hustong gamit panglimpyo.

Pag-disinfect: paggamit ug haom nga kemikal pagkahuman sa pagpanlimpyo

• Epektibo sa pag-disinfect ang 70 percent rubbing alcohol or tubig nga naay halong bleach.

 

Hustong pagpanghugas sa kamot

1. Basaon ang kamot.
2. Sabunan ug ayo ang kada kamot.
3. Ikuskos ug ayo ang duha ka palad.
4. Ibutang ang palad sa likod sa imong mga kamot ug magkuskos.
5. Ikuskos ang mga tudlo taliwala sa tinag-isa nga kamot.
6. Ikuskos ang mga tudlo sa isig ka kamot.
7. Ikuskos ang kumagko ug patuyok.
8. Ikuskos ang tumoy sa mga tudlo sa tinag-isa nga kamot.
9. Paghugas sa ug ayo aron matangtang ang sabon.
10. Ipauga ang mga kamot gamit ang tisyu
11. Isarado ang gripo gamit ang tisyu

Ayaw kalimti:

• Kuskusa ang tunga sa tudlo ug ang ilalom sa mga kuko.
• Utrohon ang parehong step sa isig ka kamot.

Paghugas sa kamot labi na:

• Pagkahuman ug ubo o paghatsing
• Pagkahuman mag-CR
• Bag-o mukaon o magluto
• Pagkahuman mugunit ug mga mananap
• Bag-o ug pagkahuman mag-bantay ug bata o naay sakit.

 

Hustong paggamit sa mask 

Makatabang ang pagsuot ug mask sa pagpugong sa pagkalat sa virus kay masalo ani ang mga tulo sa laway gikan sa pag-ubo o pag-hatsing.

→ Magsuot lang ug mask kung naay sintomas sa COVID-19 o nagbantay sa naay COVID-19.

Para sa inyong kaluwasan

• Paghugas sa mga kamot gamit ang sabon ug tubig o rubbing alcohol.
• Likayan ang pagbiyahe hangtod pwede ug pagpuyo sa balay kung naay sakit.
• Likayan ang paggunit sa mata, ilong ug baba.
• Tabuni ang inyong baba ug ilong gamit ang tisyu o imong siko kung mo-ubo o mo-hatsing.
• Likayi ang pag panic-buying o pag-hoard ug mga supplies.
• Angay natong mahibal-an ang mga lugar nga naay kaso sa COVID-19 ug hinaot makanunayon ang atong pag-amping. Sundon nato ang giya sa atong gobyerno ug sa mga eksperto sa atong kahimsog.

 

24/7 COVID-19 HOTLINE: 02-894-COVID (02-894-26843)

Para sa Smart, Sun, TNT at PLDT subscribers: 1555

 

Get more stories like this by subscribing to our weekly newsletter here.

Read more:

Fact or fiction: Debunking misconceptions amid the coronavirus outbreak

Debunking COVID-19 myths, part 2

Think you’re a close contact of a COVID-19 patient? Here’s what to do next

Your phone can carry coronavirus for 9 days. Here’s how to disinfect it